navigatie overslaan

Een verhaal waar muziek in zit

De unieke collectie van het Nationaal Grammofoonmuseum

  • Leestijd 4
  • Gelezen 137 keer
  • Geschreven door Erik Driessen

Een doorsnee huishouden heeft minimaal één apparaat waaruit muziek klinkt. Of het nou een ouderwetse radio, een bluetooth-installatie of een smartphone is. Muziek klinkt tegenwoordig overal. Het Nationaal Grammofoon Museum in Nieuwleusen laat zien en horen hoe het geluid een plek kreeg in de moderne woning. Een indrukwekkende collectie vertelt dat verhaal.

Tot diep in de negentiende eeuw moest je voor muziek de deur uit. Je luisterde er naar in theaters, kerken, zalen of horecagelegenheden. Een uitvinding van Thomas Edison in 1878 veranderde alles. Hij ontwikkelde een apparaat waarmee je geluid kon opnemen en afspelen. “Verrassend genoeg was dat in eerste instantie niet bedoeld voor het luisteren naar muziek, maar voor het vastleggen van teksten. Onder meer notarissen gebruikten de apparatuur”, vertelt bestuurslid Ingrid Bakker van het Grammofoonmuseum.

Bijzondere collectie

Dat doet ze in de raadszaal van het voormalige gemeentehuis van Nieuwleusen. Dat oude bestuurscentrum vormt nu het onderkomen van het museum. Een prachtige locatie voor de bijzondere collectie die ondernemer Jelle Bos decennialang opbouwde. In het najaar van 2023 verhuisde de verzameling naar het oude gemeentehuis aan het Westeinde in Nieuwleusen. Muziekfanaten, liefhebbers van nostalgische apparaten en andere belangstellenden vergapen zich er sindsdien aan.

Iedereen heeft herinneringen

Ook ontvangt het museum regelmatig groepen tussen de acht en vijftig personen. Vaak komen die als onderdeel van een dagje uit. “Vooraf denken ze misschien ‘wat moeten we nou in een grammofoonmuseum?’, maar iedereen die binnenkomt is verrast. Ik denk omdat muziek zo’n belangrijk onderdeel is van onze samenleving. Iedereen heeft herinneringen aan de platenspelers of andere muziekapparaten die je vroeger thuis had. Alleen de verhalen die bovenkomen maken een bezoek aan ons museum al leuk.”

Motor aanzwengelen

Aan veel apparaten kleven ook mooie anekdotes. In de raadszaal laten vrijwilligers bijvoorbeeld horen hoe het geluid van een fonograaf, de voorloper van de platenspeler, klonk. Ze moeten eerst een veermotor aanzwengelen voordat de muziek klinkt. “Begin 1900”, zegt Bakker. “De eerste jukebox ter wereld, ook begin 1900”, wijst ze buiten de raadszaal op een enorm gevaarte. En daarnaast staat een minstens zo indrukwekkende Pathé-platenspeler. Het geluid doet denken aan stokoude zwart-wit films, waarin muziek de scenes met elkaar verbindt.

Uit het Amerikaanse leger

“Dit is een koffergrammofoon uit het Amerikaanse leger. Soldaten luisterden in de Tweede Wereldoorlog op dit apparaat naar muziek”, laat Bakker nog een exemplaar uit het museum zien. Koffergrammofoons waren lang populair omdat je ze makkelijk kon meenemen. De laatste jaren is het apparaat zelfs weer in opkomst. Net zoals ook de reguliere platenspeler weer helemaal terug is. Jongeren vallen redelijk massaal voor het geluid van ‘vinyl’. Dat maakt het museum in Nieuwleusen nog actueler.

Beleving centraal

Een studio uit Hilversum en een muziekcafé maken het museum af. In de laatste ruimte kunnen liefhebbers zelf onder het genot van een kopje koffie een plaat opzetten. Ook is er een kleine collectie elpees te koop. “Beleving staat centraal in ons museum. Bij ons hoor je de verhalen en kun je zelf naar muziek luisteren. De uitstraling van het café past bij het nostalgische karakter van ons museum”, vertelt Bakker.

Beatles en Stones

Buiten deze ruimte hangen posters van The Beatles en The Rolling Stones aan de muur. Bands uit de tijd dat de platenspeler op zijn hoogtepunt was. Want na de ‘zakelijke toepassingen’ ontdekte de amusementsindustrie snel de mogelijkheden. Eerst werd vooral klassieke muziek en opera vastgelegd, maar met de opkomst van de jazz en later de rock’n roll kreeg de platenspeler een vaste plek in ieder huishouden. Het Grammofoonmuseum biedt een fascinerende terugblik op die muzikale geschiedenis.

Het museum is van april tot en met oktober geopend voor bezoekers. In het winterseizoen gaan de deuren open voor groepen vanaf acht personen. Kijk voor meer informatie op grammofoonmuseum.nl

Breng ook eens een bezoekje aan een van de volgende musea:

Wat vind je van dit artikel?

Geschreven door Erik Driessen

Erik Driessen (1971) is journalist. Als kind werd hij elk weekeinde door zijn ouders meegesleurd voor eindeloze autotochten door Weerribben-Wieden, IJsseldelta en Vechtdal. Daardoor kent hij elke millimeter van de gebieden waarover hij graag schrijft.