Zelfs inwoners kennen dit verhaal vaak niet
Streekmuseum De Kalkovens verzamelt herinneringen aan bijzonder verleden
-
Leestijd 4
-
Gelezen 181 keer
Niet te missen bij het binnenrijden van Dedemsvaart: Streekmuseum De Kalkovens. Bezoekers beleven daar de bijzondere geschiedenis van deze regio. Het is het verhaal van een ‘vaart’ die de streek twee keer compleet veranderde. “Over dat verhaal zijn mensen altijd verbaasd, zelfs mensen die in Dedemsvaart zijn opgegroeid”, zegt voorzitter Rudi Bults van de Historische Vereniging Avereest die ook in het streekmuseum is gehuisvest.
Niet te missen bij het binnenrijden van Dedemsvaart: Streekmuseum De Kalkovens. Bezoekers beleven daar de bijzondere geschiedenis van deze regio. Het is het verhaal van een ‘vaart’ die de streek twee keer compleet veranderde. “Over dat verhaal zijn mensen altijd verbaasd, zelfs mensen die in Dedemsvaart zijn opgegroeid”, zegt voorzitter Rudi Bults van de Historische Vereniging Avereest die ook in het streekmuseum is gehuisvest.

Een bewoner uit 1800 die met de Teletijdmachine naar 2025 wordt gebracht, weet bij Dedemsvaart niet wat hij ziet. In zijn tijd was dit gebied nog woeste grond. Het graven van de veertig kilometer lange Dedemsvaart veranderde alles. Dwars door de oude woestenij liep nu een belangrijke scheepvaartroute. Voor dat initiatief van baron Van Dedem was wel geduld nodig geweest.
Twee jaar na de start van de graafwerkzaamheden bij Hasselt bereikten de arbeiders Balkburg. Maar na veel vertragingen konden schepen pas in 1854 het totale traject afvaren. En dat was belangrijk voor de turfvaart en andere economieën. Langs de vaart kwamen bedrijven, scheepswerven, winkels en andere faciliteiten. Dorpen als Dedemsvaart en Balkbrug ontstonden ook pas in die tijd.
Kalkovens
Streekmuseum De Kalkovens verzamelt de herinneringen aan dat verleden. Bezoekers zien op het terrein een turfschip, een turfschuur, een gasthouder met daarin een theater en drie authentieke kalkovens. En die waren in die tijd cruciaal voor Nederland, legt Bults uit. “Schepen voeren uit deze streek met turf naar het westen en kwamen terug met schelpen. Daarvan maakten we hier kalk en dat was heel belangrijk voor de bouw van woningen.”

Onvoorstelbaar
Bults, in het dagelijks leven eigenaar van de wereldberoemde gitaarwinkel Fellowship of Acoustics, is sinds 2023 voorzitter van de Historische Vereniging Avereest. Voor die tijd kende hij de verhalen over de Dedemsvaart ook niet goed. “Maar het is echt onvoorstelbaar wat hier allemaal is gebeurd. Die geschiedenis zie je terug aan de vele historische gebouwen in Dedemsvaart en de rest van de regio. Onze enthousiaste club vrijwilligers houdt die geschiedenis levend. Afgelopen jaar bouwden ze bijvoorbeeld een schitterende plaggenhut. Op de manier zoals dat vroeger gebeurde. Opnieuw een prachtige aanwinst voor het museum.”
Verandering
Wie aan het begin van de 20e eeuw in deze regio woonde en in dezelfde Teletijdmachine belandt, zal bij uitstappen net zo verbaasd zijn als zijn voorganger uit een eeuw eerder. Want het landschap is opnieuw ingrijpend veranderd. De betekenis van de Dedemsvaart holde in de vorige eeuw achteruit, waarna tot demping werd besloten. Alleen in het gelijknamige dorp, bij Lutten en tussen Hasselt en Lichtmis stroomt nog water door de oude vaart.
Een droom
“Eigenlijk was dat dempen een hele domme actie…”, vindt Bults als hij terugkijkt in de geschiedenis. “Vanaf de Dedemsvaart kon je veel andere wateren bereiken. Dit zou nu een prachtig vaargebied zijn. Mijn droom is dat over een tijd de vaart weer vol ligt met schepen en boten. Dat zou fantastisch zijn voor het toerisme. Alle gemeenten langs de oude Dedemsvaart zouden zich daarvoor moeten inspannen.”

Verhalen en ambachten
Tot die tijd kunnen bezoekers het verleden beleven bij Streekmuseum de Kalkovens. De vrijwilligers vertellen graag de verhalen van toen of laten de ambachten uit die periode zien. “Ook kun je de historie beleven op de touchscreens in onze verschillende ruimtes. Dat maakt ons museum aantrekkelijk voor jong en oud. Toeristen, dagjesmensen én bewoners uit de streek gaan hier terug in de tijd en ontdekken een geschiedenis die ze niet kenden.”
Evenementen
De Historische Vereniging en Streekmuseum de Kalkovens organiseren regelmatig evenementen. In 2025 staat onder meer een herdenking van 80 jaar Bevrijding op het programma. Daarin staat een tragisch verhaal centraal. In Dedemsvaart brak feest uit toen de bevolking dacht dat het dorp bevrijd was. De Duitsers waren echter nog niet verdreven en brachten negen bewoners om het leven.
Kijk voor meer informatie en openingstijden op kalkovensdedemsvaart.nl