navigatie overslaan

Kanjers uit het Vechtdal

Ommerschans, struinen door de geschiedenis

  • Leestijd 5
  • Gelezen 3985 keer
  • Geschreven door Harold de Haan

Het mooiste plekje in het Vechtdal? Daar hoeven Sandra van Munster en Anita Hogendorf niet lang over na te denken. ‘De Ommerschans.’ Eens een bolwerk in de verdedigingslinie tegen de Spanjaarden staat het nu vooral bekend als voormalige Bedelaarskolonie. ‘Je proeft hier de geschiedenis.’

‘Eerst liepen wij tien minuten door heerlijke rogge en genaakten zoo het gesticht, dat een vrij aangenaam voorkomen heeft, zijnde met boomen hier en daar overschaduwd en op een oude Schans nog met grachten omringd, opgebouwd’. Het is 1823 als jurist Jacob van Lennep in zijn tocht door Nederland aankomt bij de bedelaarskolonie in de Ommerschans. Van buiten voldoet het aan het ideaal, maar binnen blijkt het een diepe ellende. Die geschiedenis, zegt Anita Hogendorf, krijgt zij al op jonge leeftijd mee. Als tienermeisje wandelt en fietst zij hier. De omgeving is gevormd door de bedelaars en armoezaaiers die hier de ‘chaos’ van de wildernis ontgonnen. De kaarsrechte lanen, grote percelen – met mankracht vormen zij dit gebied. En de begraafplaats met de eeuwenoude graven maakt dan en nu nog steeds indruk op Anita. ‘Nu weet ik dat die bedelaars niet bij de grafzerken liggen, maar de ambtenaren die bij Ommerschans werkten. Voor de paupers was dit niet weggelegd.’ Die krijgen alleen een registratienummer; zo’n 5.400 kolonisten vinden er hun laatste rustplaats.

Reestdal

Wie tegenwoordig de Ommerschans bezoekt, ziet dat veel van de zichtbare geschiedenis verloren is gegaan. Maar wie beter kijkt, ontdekt toch nog verrassend veel sporen uit de tijd dat generaal Johannes van den Bosch hier in 1819 zijn eerste kolonie sticht. Later sticht hij onder andere het bekende gevangenisdorp Veenhuizen. ‘De oude vestingwal is nog goed zichtbaar, het kerkhof – maar het is vooral de inrichting van het landschap dat herinnert aan die tijd.’ Dat landschap bevindt zich in het Vechtdal, vlakbij het naastgelegen Reestdal. ‘We zeggen weleens: onze voortuin ligt in het Reestdal en onze achtertuin in het Vechtdal. Beide zijn mooie gebieden, maar het onaangetaste van het Reestdal is uitzonderlijk en uniek. Daar ga je echt terug in de tijd’, zegt Sandra in ‘hun’ Teun’s Hoeve, de zorg- en kinderboerderij die zij onder de rook van Ommerschans bestieren. ‘Waar de mens veel heeft veranderd aan de omgeving rond de Vecht, is dat bijna niet gebeurd bij de omgeving van de Reest. Het landschap is nog voor een groot deel hetzelfde als vroeger, met bijvoorbeeld vennetjes. Je kunt hier uren ongestoord wandelen.’

Terug naar Ommerschans. ‘Het was een Bedelaarskolonie. Er stond een kazerne van circa 96 bij 96 meter dat uiteindelijk onderdak bood 1.200 kolonisten. Naast dit gesticht stond een kleine strafkolonie voor ca 40 bewoners die hier naar toe werden gezonden vanuit de gewone kolonien Frederiksoord, Willeminaoord en Willemsoord. ‘Het was geen pretje hier’, vervolgt Anita. ‘We fantaseren ook weleens dat over ons land hier de bedelaars hebben rondgelopen en gevaren. Grote kans dat dat zo is, want waar wij zitten nu, is veenland dat ook in die tijd ontgonnen is.’ Van de verschrikkingen van toen, is niets meer terug te vinden. Nu presenteert het gebied zich als cultuurlandschap. Met (jaag)paden, vaarten en lanen. Sandra: ‘Het is een prachtig gebied om te wandelen.’ Anita: ‘En het is nog niet zo lang geleden allemaal opgeknapt. Er is nu een infopunt met veel informatie over de schans en je kunt er een boekje krijgen met wandelroutes. Los van de routes is het ook heel toegankelijk, rond de voormalige gracht, over het kerkhof, langs de Veldzichthoeve. Ontzettend mooi.’ Sandra: ‘Neem de tijd, geniet van de bijzondere flora en fauna. Bezoek ook het Reestdal. Combineer het Vechtdal en het Reestdal.’ Anita: ‘Ja, dan heb je echt het beste uit twee werelden.’

Oude voetsporen in Ommerschans

Landschap Overijssel heeft in Ommerschans de wandeltocht Oude voetsporen in Ommerschans uitgezet. De 8 kilometer lange tocht voert onder andere langs hoeves uit de periode dat het een bedelaarskolonie was, langs gracht en voormalige toegangspoort. De route vertelt veel over de geschiedenis van dit gebied. Van de tijd dat het nog onderdeel uitmaakte van de verdedigingslinie tegen de oprukkende Spanjaarden in de Tachtigjarige Oorlog tot en met de roerige tijd als onderdeel van de Maatschappij van Weldadigheid. Meer informatie

Beleef de Ommerschans met gids

Iedere vierde zondag van de maand (behalve in december) kun je met een gids mee door de Ommerschans.De gids vertelt uitgebreid over het gebied en de functies die het heeft gehad. Aanvang 14.00 uur, verzamelen bij het kanon in Ommerschans. Kosten zijn 5 euro per persoon. Aanmelden verplicht. Meer informatie

Teun’s Hoeve

Sandra van Munster en Anita Hogendorf bestieren zorg- en kinderboerderij Teun’s Hoeve, vernoemd naar Sandra’s zoon Teun, ‘een rasechte Downey’. De boerderij ligt aan de Maatschappijwijk in Dedemsvaart. Teun’s Hoeve heeft naast de zorg- en kinderboerderij regelmatig activiteiten voor jong en oud. Ook is er een trekpaardenmelkerij. Van de melk maken Sandra en Anita cosmetische producten. Meer informatie

Wat vind je van dit artikel?

Geschreven door Harold de Haan

Harold de Haan (1973) is journalist. Naast zijn baan als senior content specialist bij provincie Drenthe, heeft hij zijn eigen bedrijf Glassmen Publisher. Hij woont in het buitengebied in Salland, tussen Wijhe en Heino, en is verknocht aan de regio Zwolle.